Lễ hội Đổi Nước, U-Minh

Thời điểm: 17.11.2023. Rằm tháng 10
Đia điểm: huyên lỵ Gò Quao, tỉnh Kiên Giang. 
Xem Phần 1 trong tiêu đề này

Để nói lễ Đổi nước đối với dân tộc địa phương miệt dưới này nó quan trọng như thế nào thì người viết này xin kể như sau. 

Giữa sông nhìn về thượng nguồn hướng Vị Thanh

Trên con sông rộng này trong thời nội chiến, chính xác tại tọa độ này, vào sáng sớm ngày rằm tháng 10 như ngày hôm nay, giờ này, có năm sẽ có một chiếc cán gáo đến từ tiểu khu Chương Thiện (Vị Thanh ngày nay) bay là là từ phía chân trời kia trên ngay giữa giòng sông này, mang một miếng cờ trắng dưới càng, tiếp tục bay dọc giòng sông về phía Tắc Cậu, Rạch Sỏi hạ lưu nơi đây. Vào buổi trưa ngày thứ ba nó sẽ trở lại bay một đường bay như thế này giữa sông.

Ghe ngo

Thời điểm: 17.11.2023. Rằm tháng 10 mỗi năm
Đia điểm: huyên lỵ Gò Quao, tỉnh Kiên Giang.

Ghe ngo từ tên Khmer Tuk Ngo. Ghe chỉ dùng vào một mục đích, đó là để đua trong ngày lễ Đổi Nước. Chỉ có chùa mới đóng ghe ngo và mỗi chùa chỉ có một. Chỉ có chùa mới được cất giữ ghe vì ghe không chỉ là một phương tiện mà vì ghe có thần. Ghe ngo là linh khí. Ngày lễ đàn bà mang thai không đươc lại gần ghe ngo..

Mũi ghe trê chiếc này có hình thức một bàn thờ, khi đua thì rước lên bờ

Dân gian truyền [1] rằng khi xưa ở vùng sông nước sư sải từ trong các chùa dùng ghe đi khất thực. Vì nắng gió mưa mùa khi chiều về họ phải rất vất vả để chèo nhanh về chùa trú ngụ. Dân tình thấy vậy thì đóng ghe có thể vận hành nhanh, rước họ về mỗi ngày cho kịp tối. Nhiều ghe nẫy ra tập tục đua nhau chèo về chùa. Tục lệ đua ghe nghe truyền khẩu từ đó mà ra. Đua ghe ngo là trong dịp lễ Đổi nước tại các vùng có dân tộc Khmer tại cực Nam miền Tây gọi là Transbassac. Đây nói về lễ Đổi nước tại lưu vực sông Cái Lớn, U-Minh Thượng.[1a]

Sông Mekong tại trước cửa ngõ thành phố Phnom Penh chia ra thành 3 nhánh, 2 nhánh chảy về xuôi là Mekong và Bassac, 1 chảy lên Tây-Bắc lấy tên là sông Tonle Sap, gặp vùng trũng tạo thành hồ Tonle Sap gọi là Biển Hồ mà không còn đi về đâu. Mỗi năm vào tháng 10 âm lịch, không nhất thiết là rằm, giòng nước chảy qua trước thủ đô Phnom Penh thay đổi chiều, nước hồ chảy ngược ra sông Mekong trôi về biển. Đó là mùa đổi nước [1b]. Lễ còn có tên ít gọi nay mới biết, là Bok Om Tuk. Tuk ngo là tên thể loại ghe này.

Hàm Luông Số 4

 Tháng 8 dương lịch 2024

Cùng tiêu đề   [ 1 ] [ 2 ] [ 3 ] 

Địa lý thiếu nhân văn như bánh bao thiếu hột dịch, hủ tiếu thiếu xương heo. Từ cống đập Ba Lai đi theo hương lộ HL-14 chừng 12,5 cây số thì đến chợ Ba Tri. Từ đó đến lăng mộ cụ Đồ Chiểu 2 cây số, quay kiếng xuống để hỏi đường đi vì trong khu đô thị cũng khá lùm xùm. 

Sinh quán cụ là Bình Dương*, năm 1862 về đinh cư tại đây. Cụ là nhà văn, thầy giáo và thầy thuốc, năm 25 tuổi đả mắc bệnh mù lòa. Cụ Đồ được Unesco liệt vào danh nhân văn hóa thế giới tháng 11-2021 dưới thời bác Phúc, cũng là một danh nhân văn hóa. Đươc Unesco hổ trợ vật chất nên lăng Cụ thấy nét văn hóa Tây, bề thế nhưng gon gàng, văn minh ra, chỉ thiếu chổ cắm nhang và thùng công đức. (Đền kỷ niệm tầm cở mà thiếu "du lịch tâm linh"! như núi Bà Đen!)

Thị trấn Ba Tri, dân số 13 500. Ở Việt nam còn tồn tại nhiều điểm dân cư không cổng chào, không băng rôn, không cờ đảng. Bậy.

Bình Đại: Cửa số 2 & số 3

Tháng 7 nước nhảy lên bờ

Cùng tiêu đề   [ 1 ] [ 2 ] [ 3 ] 

Sau Cửa Tiểu logic nói sẽ là Cửa Đại. Các bạn chú ý: nếu đang là Miền Trung thì Cửa Đại là cửa sông Thu Bồn, đổ ra gần thị xã Hội An Quảng Nam, được thủy thủ Hoa Nhật và phương Tây biết đến từ thế kỷ thứ 16, trong khi đó châu thổ sông Cửu Long là thuộc Thủy Chân Lạp. 

Hai cửa đầu tiên này cách nhau một cù lao dài 10 km giữa nhánh đầu tiên của sông Tiền. Hai giòng sông chỉ được người dân gọi là sông Cửa Tiểu và sông Cửa Đại theo lối xuề xòa của Miền Tây. Cù lao Vượt theo tra cứu trên mạng, chưa từng nghe ai gọi tên, được nhắc đến với tên là Tân Phú Đông, bề ngang chừng 5 cây số. 

Tìm đường đến bến phà gần cửa biển nhất thì phải đi vòng vo quanh địa phận nhỏ vùng xa, trên những đường thôn lót bê tông bề ngang rông chỉ hơn 1 xe đi. Tài xế thuê bao tât bật lo âu, 12 km! Theo bản đồ di động thì đến đươc bến phà Bình Tân qua cửa Đại, chỉ cách hải khẩu 2.5 km. Nhưng dưới cơn mưa mùa bất thần xối xả, không thấy được quá 10 mét! Chỉ mới 3 giờ hơn mà tưởng chừng đã chiều lắm rồi, đồng hành và tài xế lo lắng giữa vùng xa sợ không có chổ ngủ lịch sự qua đêm, loay hoay đi kiếm chổ ăn ngủ! 

Một Chuyến Đi, Tám Cửa Biển

Tháng 7 năm Giáp Thìn 

Năm Rồng thực hiện được chuyến đi xem các cửa sông Rồng, tuy không được như ý nhưng cũng xin làm phóng sự này với hình ảnh và góc nhìn, nhận xét cá nhân gửi các bạn xem. Cửa Tiểu, cửa Đại, Ba Lai, Hàm Luông, Cổ Chiên, Cung Hầu, Định An, Trần Đề. Đề tài đã là cũ nhách đến nhàm chán nhưng, như các bạn cũng hãy đồng ý, không ai thấy như nhau, kể lại như nhau. Vậy xin: 

Đâu đó giữa giòng sông Vàm Cỏ và sông Mỹ Tho có 1 đường phân thủy nơi đó 2 giọt mưa phải chia tay nhau, 1 trôi về hướng Băc 1 về Nam. Đường phân thủy đó là ranh giới phía Bắc của lưu vực sông Mê Kông. Một phần lớn đồng bằng Gò Công là châu thổ sông Mê Kông. Vậy ta bắt đầu từ địa phận Gò Công thuộc tỉnh Tiền Giang, mò mẩm thế nào về hướng Tây-Nam tìm đến cửa số 9. Nếu được. Xe thuê bao, tài xế và lữ khách đều không biết đi đường nào, sẽ ăn đâu ngủ đâu, có ngày về hay không...

Đường đáy tam giác châu thổ Mekong rộng trên 100 km, tương đương bề rộng châu thổ sông Mississippi, Mỹ Quốc. Chữ 'châu' trong 'châu thổ' là chỉ các cù lao, cồn đất phù sa giữa các giòng sông trong không ảnh này. Chính xác thay!

Sơ lược: sông Mekong [1] chia ra thành 2 nhánh trước cửa thành phố Phnom Penh vào biên giới VN cách nhau 8.5 km. Nhánh chính Mekong là sông Tiền ra biển qua 6 cửa - thực tế là 5 vì cửa Ba Lai từ giữa thế kỷ trước đã là 1 giòng sông chết. Nhánh thứ 2 khá nhỏ lúc đầu, tên Bassac bên Kampuchia trở thành sông Hậu qua VN mới trở nên đáng kề, cổ truyền ra biển qua 3 cửa, nay từ thế kỷ 19 (từ trên 150 năm trước) đã chỉ còn lại 2. Người Việt Nam còn sống,  lâu nay không ai đã thấy được đủ chín cửa sông Cửu Long Giang. [2]