Cánh Đồng Chum - Năm 2023

 Thời điểm: tháng 12 năm 2023

Qua các bài về Thương Lào các bạn đã định vị được tinh Xieng Khouang, nằm vắt trên đường 7 Thượng Lào giáp với Nghệ An. Nếu mình tưởng tượng nước Lào là một sinh vật đa tế bào nào đó, thì Cánh đồng chum ở vi trí trái tim của sinh vật đó. Mãnh đất màu vàng nhạt 20 x 20 Km ngay trung tâm cao nguyên Xieng Khouang trong bản đồ là một lòng chảo khá bằng phẳng.

Đây có lẽ là miền đất với bề dày lịch sử được ghi nhận dày nhất nước Lào cận đại. Các bạn đến đó bằng đường bộ từ Luang Prabang là tiện nhất, hoặc máy bay nội địa từ Vientiane hay Luang Prabang. Phương tiện sau có vẽ thuận tiện nhưng 1 là mắc mỏ, 2 là đã đến xem đất nươc Lào mà đóng cửa trong chiếc máy bay, lướt qua xứ sở xinh đẹp thì quả là lãng phí.

Thị xã Phonesavanh hay Phonsavan là thủ phủ tỉnh Xiêng Khouang (phát âm như: Phôn-xa-vảnh, cũng là một họ người Lào[1] phổ biến, cả ở bên Mỹ). Tiện nghi như một thị xã bên VN nhưng với dân cư thưa thớt, 37.500 người năm 2023. Phonsavan phát triển và dân cư tụ về 1-2 thập niên gần đây do các trợ giúp quốc tế cho các di tích khảo cổ và nổ lực dò phá bom mìn từ 50 năm qua. Kinh tế chủ yếu nông sản tiêu thụ địa phương, giao thương với VN và du lịch Cánh Đồng Chum. Có một phi trường nhỏ địa phương.

QL-7A Nghệ An, Theo Giòng Sông Lam

Xin xem đoạn này như khúc kết của bài Đường 7 Thượng Lào

Nghệ An là tỉnh lớn nhất nước với dân số 3.5 triệu có biên giới dài nhât với nước Lào, 419 km. Dựa lưng vào tỉnh Xiengkhouang với dân số 1/4 triệu thưa thớt, không là ngạc nhiên khi gặp một người Việt cư ngụ tại Lào thì gần như chắc chắn người đó là gốc Nghệ An.

Đường 7 Thượng Lào phía quốc gia Lào chấm dứt tại cửa khẩu Nậm Cắn. Cửa khẩu Nậm Cắn gần như tiêu biểu cho khái niệm biên ải cổ điển nơi heo hút biên cương xa vời, hiếm hoi còn lại trong thế kỷ này. Ranh giới Lào-Việt chạy trên đường nóc của dãy Trường Sơn như một bức tường ngăn cách cao nguyên Xieng Khouang với tình Nghệ An trên toàn biên giới với cao độ đáng sợ từ 1000 đến trên 2000 mét. Namkan tên Lào cận đại la-tinh hóa, dựng ngay tại một đỉnh đèo cheo leo vắng vẻ, một eo núi chiến lược đúng yêu cầu cùa một cửa ải ngày xưa thâu thuế quan, mãi lộ, đánh dấu nơi chấm dứt một chủ quyền và bắt đầu một lãnh thổ khác.

Tầm nhìn hướng Đông sau khi ra khỏi cơ quan cửa khẩu Lào Việt

Đường 7 Thượng Lào

Đường số 7 mang cùng mã số cả bên Lào lẫn bên ta, lý do đó là tên con đường cố hữu đã có từ thời thuộc Pháp lúc mà Đông Dương là 1 về chính trị-hành chính. Đường  bắt đầu phía Tây từ 1 ngã ba với con đường số 13 đến Luang Prabang từ Vientiane - trong bản đồ là khúc màu trắng từ Luang Prabang xuôi Nam đến ngã ba đó, dài trên 128 km. Đường 7 tận cùng ở ngã ba với QL-1A ngoại ô thành phố Vinh phía Đông. 

Luang Prabang đến ngã ba 128km. Từ Ngã 3 đến Phonsavan (mũi tên xanh) 130km. Tư PS đến biên giới (tam giác đỏ) là 135km. Từ Nậm Cắn biên giới đến giao lô QL-1A 219km. Tổng chiều dài 620km. Đường 7 Thượng Lào = 489km.

Tiết diện hành lang đường đi qua. Nếu không đi qua trũng Muang Kham sẽ không lõm xuống chổ đó. Đồng băng Xieng Khuang cao từ 1000 đên 1250 m như Cánh Đồng Chum.

Cố đô Luang Prabang nằm bên bờ sông Mekong, thì trên thực tế Đường số 7 đã nối liền bờ sông này với bờ Biển Đông tại Cửa Hội Nghê An, cắt ngang gần toàn bề ngang bản đồ Đông Dương tại chừng vĩ tuyến số 20. Tương tự, phía Nam có Đường 9 Nam Lào cắt ngang toàn phần Đông Dương từ Cửa Tùng bên bờ đại dương đến tả ngạn sông Mekong theo vĩ tuyến 17, được hoàn thành cùng lúc với Đường 7 năm 1923 bởi người Pháp.

Luang Prabang Một Thoáng Cố Đô

    Thủ đô chính trị Luang Prabang được thay thế bởi Vientiane sau Hiệp định Geneve 1954 cho dù còn là nơi cư ngụ của hoàng gia Lào cho đến 1974. Luang Prabang nằm trong thung lũng sông Mekong nơi sông chảy giữa miền núi Bắc Lào, còn gọi là Thượng Lào nối tiếp vùng thượng du miền Bắc VN, đặc biệt Tây Bắc VN với địa hình và độ cao tương tự. Cao độ mặt sông Mekong tại cố đô là 250m trên mặt biển.

Post này chỉ là một "gallery" với vài hình ảnh tiêu biểu, chủ yếu khu phố cổ và bờ sông, không cầu mô tả hết khu đô thị.

Không khí yên bình giữa khu phố bảo tàng. 

Chuyến tàu cao tốc tên Lancang

Lancang là cách viết bính âm (hệ la-tinh hóa pinyin) của tiếng Trung phổ thông, mà phát ngôn nghe ra là 'Lan Xang'. Anh Pháp và Việt ngữ đều viết ngoại danh đó ra là Lan Xang. Viết Lancang để được phải đọc ra là Lan Xang là có ý đồ. Lý do là hệ thống tàu sắt này cho đến nay là của Trung quốc. Cho đến ngày nào món nợ xây dựng được hoàn trả lại hết thôi! Đời là thế. 

Lancang còn là tên người Trung gọi giòng sông Mekong chảy bên xứ họ. Lane Xang chính là tên quôc gia tiền thân của nước Lào hiện đại, là 1 vương quốc lớn có từ giữa thế kỷ thứ 14 đến thế kỳ thứ 18 thì phải suy tàn. Tên đặt nước Lào là "Xứ triệu voi" từ trong nghĩa danh từ này mà ra. Sử tàu gọi là Nam Chướng, lúc cực thịnh có thể đã lớn hơn Đại Việt đời Lê sơ về diện tích.

Vientiane Thủ Đô Thăm Vội

      Cho đến năm 1953 khi vương quốc Lào được độc lập Pháp văn là ngôn ngữ hành chánh chính thức của xứ này. Vientiane là tên tiếng Pháp, danh từ phiên âm 1 tên tiếng Lào-Thái*, la-tinh hóa để được đọc là Viangchan. Ý nghỉa gốc là Thành phố gổ đàn hương - cây bạch đàn hương trong văn minh Ấn Độ tượng trưng cho hoàng gia theo nhiều nguồn. Viangchan có tên phiên âm ra Hán văn là Vạn Tượng. Măc dầu viết tên như vậy để chỉ 1 thành phố Lào có thể gây hiểu lầm rằng đây là 1 danh từ riêng gốc bản xứ vốn là xứ "triệu voi" nhưng không phải, đó chi là 1 ngoại danh từ, do 1 xứ khác đặt để họ xử dụng. Tương tự như viết Hoa Thạnh Đốn để chỉ Washington, Mỹ quốc. (Tên thật sự mang nghĩa "Thành phố triệu voi và lộng trắng" trong tiếng Lào là Luang Prabang. Trươc 1975 quốc huy của vương quốc Lào là voi trắng 3 đầu và lộng trắng).

(* Lào dòng chính 60% dân số nước Lào, là Thái. Người Lào khác người Thái như người Hải Phòng khác người Cần Thơ, người Phan Rang khác người Huế vậy đó - tưc chỉ khác giọng nói và thổ ngữ).